Çocuk Psikologu

Narsistik kişilik bozukluğu nedir? 

Günümüzde “Narsisizm” kelimesi, popüler kültürde kendini beğenmiş insanlar için kullanılıyor olabilir. Ancak psikolojik açıdan narsisizm, kendini beğenip sevmek anlamına gelmez - en azından gerçek anlamda kendini sevmek değildir.

Bir Narsisti tanımanın ve Narsistle başa çıkmanın yolları

Sürekli dikkat ve hayranlık bekleyen biriyle sinir bozucu bir ilişkiniz mi var? Sizin ihtiyaçlarınızı ve duygularınızı dikkate almıyor mu? Herkesten daha iyi olduğunu düşünen ve ona göre davranılması gerektiğini düşünen biri mi?  En ufak bir anlaşmazlıkta veya eleştiride hakaret ve küçümsemeyle mi karşılık veriyor? Eğer öyleyse, bir narsistle karşı karşıya olabilirsiniz.

“Narsistik kişilik bozukluğu” (NKB) hakkında bilmeniz gerekenleri öğrenin, böylece hayatınızdaki narsistleri tanıyabilir, kendinizi güç oyunlarından koruyabilir ve daha sağlıklı sınırlar oluşturabilirsiniz.

Narsistik kişilik bozukluğu (NKB) olan kişilerin, ideallerinde oluşturdukları, kendi şişirilmiş ihtişamlı imajına aşık olduklarını söylemek daha doğrudur. Böylelikle, özgüvensizliklerinden uzaklaşmalarını sağlar.

Öte yandan ihtişam sanrılarını besleyebilmek çok fazla çaba gerektirir - ve işte o zaman olumsuz tutumları ve davranışları ortaya çıkar.

Narsistik kişilik bozukluğu (NKB), ben merkezci ve kibirli bir düşünce ve davranış yapısını, diğer insanlara karşı düşüncesiz davranışları, empati eksikliğini ve de hayranlar edinmeye aşırı ihtiyaç duyma hallerini içerir.

Çevrelerindeki insanlar sıklıkla, NKB'li kişileri ukala, manipülatif, bencil, buyurgan ve talepkar olarak betimlerler. Narsist kişinin bu düşünce ve davranış biçimleri, iş, arkadaşlık, aile ve aşk ilişkilerinde, yani kısaca yaşamlarının her alanında kendini gösterir.

Narsistik kişilik bozukluğu olan kişi, kendine bile sorun yaratan davranışlarını değiştirme konusunda aşırı direnç gösterir. Suçu başkalarında bulma eğilimindedir.

Dahası, en ufak eleştirileri, algı farklarını veya anlaşmazlıkları, kişisel saldırılar olarak gördükleri için son derece büyük tepki verirler. Çevresindeki insanlara, bir narsistin şiddetli öfkesine ve soğukluğuna maruz kalmaktansa, taleplerini yerine getirmek daha kolay gelir.

Narsistik kişilik bozukluğunun belirtileri

Aşırı kendini beğenmişlik

Aşırı kendini beğenmişlik, narsisizmin belirleyici özelliğidir. Kibir veya gösterişten daha fazlasıdır. Gerçekçi olmayan bir üstünlük duygusu hisseder. Narsistler, benzersiz veya "özel" olduklarına ve sadece diğer “özel” insanlar tarafından anlaşılabileceklerine inanırlar.

Ayrıca, ortalama ya da sıradan bir şey için fazla iyidirler. Yalnızca diğer yüksek statüdeki insanlar, yerler ve şeylerle anılmak isterler. Çünkü narsistler, herkesten daha iyi olduklarına inanırlar ve bu şekilde betimlenmeyi beklerler.

Genellikle başarıları ve becerileri hakkında abartırlar veya yalan söylerler. İş ya da ilişkileri hakkında konuştuklarında, duyacağınız tek şey, ne kadar iyi oldukları, ne kadar verici davrandıkları ve hayatlarındaki insanların, ona sahip oldukları için, ne kadar şanslı olduklarıdır. Onlar tartışmasız yıldız, diğerleri ise en iyi ihtimalle sıradandır.

Üstün ihtişamlarını destekleyen fantezi dünyası

Narsistler, gerçekler kendi görkemli üstünlüklerini desteklemediği takdirde, çarpıtma ve kendi kendini kandırma yoluyla kurdukları bir hayal dünyasında yaşarlar.

Sınırsız başarı, güç, zeka, çekicilik ve sevgiyle kendilerini kontrolde ve özel hissetmelerini sağlayan, kendi bu fantezi dünyası ile çelişen gerçekleri ve görüşleri göz ardı eder veya rasyonelleştirirler.

Bu fantezi balonunu patlatmakla tehdit eden her şeye, aşırı savunmacılık ve hatta öfke ile karşılık verirler. Bu yüzden narsistin çevresindeki insanlar, onların bu gerçeklik inkarlarına karşı dikkatli olmayı öğrenmişlerdir.

Sürekli övgü ve hayranlık

Bir narsistin üstünlük duygusu, sürekli alkış ve iltifat almazsa yavaş yavaş hava kaybeden bir balon gibidir. Ara sıra iltifat yeterli değildir.

Narsistler, egoları için sürekli onaylanmaya ihtiyaç duyarlar, bu yüzden bu isteklerini yerine getiren insanlarla kendilerini çevrelerler. Bu ilişki(ler) tek taraflıdır ve hayranının (hiçbir zaman karşılık görmeden) narsist için yapabileceği şeylerle sınırlıdır. Ve eğer hayranının dikkatinde ve övgüsünde bir kesinti veya azalma olursa, narsist bunu bir ihanet olarak görür.

Mutlak hak anlayışı

Narsistler, kendilerini (hak etmeseler de) özel görürler. Buna istinaden, olumlu bir muamele hak ettiklerini düşünürler. Ne istiyorlarsa, almaları gerektiğine gerçekten inanırlar.

Ayrıca çevrelerindeki insanların, her isteğine otomatik olarak uyum sağlamasını beklerler. Eğer her ihtiyacını önceden tahmin edip karşılamazsanız, işe yaramaz olduğunuzu düşünürler ve bunun karşılığında size saldırgan, öfkeli veya soğuk davranırlar.

Suçluluk duymadan sömürü

Narsistler, kendini başkalarının yerine koymak, karşısındakilerin duygularını anlamaya çalışmak gibi empati duygularından yoksundur. Birçok yönden, yaşamlarındaki insanları, ihtiyaçlarına hizmet eden nesneler gibi görürler ve davranışlarının başkalarını nasıl etkilediğini de düşünmezler. Bu sebepten, kendi amaçlarına ulaşmak için tereddüt etmeden başkalarından yarar sağlarlar.

Sürekli aşağılama, küçümseme veya zulüm

Özellikle kendine güvenen ve popüler olan narsistler, bir eksikliği olan, kendilerine hayran olmayan veya herhangi bir şekilde onlara meydan okuyan insanlarla karşılaştıklarında kendilerini tehdit altında hissederler. Hissettikleri tehdidi etkisiz hale getirmenin tek yolu ise bu insanları aşağılamak, hakaret, lakap takma, zorbalık ve/veya tehditle saldırmak olduğunu düşünürler.

Bir Narsistle Başa Çıkmanın Yolları

Narsistler çok çekici ve etkileyici olabilirler. Aslında bizi çeken, olağanüstü hoş ve özverili bir imaj yaratma konusunda çok başarılı olmalarıdır. Güvenli görünümleri ve ulvi hayallerine doğru çekiliriz - ve özsaygımız ne kadar kırılgansa, o kadar daha çok çekici gelirler.

Daha önemli ve daha canlı hissetmeye olan özlemimiz, ağlarına takılmayı kolaylaştırır. Ancak bu sadece bedeli yüksek bir yanılgıdır.

İhtiyaçlarınız giderilmeyecek (veya tanınmayacak)

Narsistlerin partner aramadıklarını hatırlamak önemlidir; onlar sadece doyumsuz egolarını arttıracak itaatkâr hayranlar ararlar. Sizin arzularınız ve hisleriniz önemsizdir.

Narsistin başkalarına nasıl davrandığına dikkat edin

Eğer narsist yalan söyler, manipüle eder, incitir, başkalarına saygısızlık ederse, sonunda size de aynı şekilde davranacaktır. Farklı veya özel olduğunuz yanılgısına düşmeyin.

Pembe gözlükleri çıkartın

Hayatınızdaki narsistin, kim olmasını beklediğiniz yerine, gerçekte kim olduğunu görmeniz önemlidir. Kötü davranışları için mazeret uydurmayı veya size yaşattığı acıları görmezden gelmeyi bırakın. İnkar etmek, bu durumu değiştirmez. Gerçek şu ki, narsistler değişime karşı çok dirençlidir. Bu yüzden kendinize sormanız gereken asıl soru şudur; sürekli bu şekilde mi yaşamak istiyorsunuz?

Kendi hayallerinize odaklanın

Narsistin sanrılarında kendinizi kaybetmek yerine, kendiniz için istediğiniz şeylere odaklanın. Hayatınızda neleri değiştirmek istiyorsunuz? Hangi becerilerinizi geliştirmek istersiniz? Daha tatmin edici bir yaşam yaratmak için hangi yanılgılardan vazgeçmeniz gerekiyor.

Bir narsistle aranızda sağlıklı sınırlar oluşturmak

Sağlıklı ilişkiler karşılıklı saygı, sevgi, anlayış ve şefkat üzerine kuruludur. Ancak narsistler ilişkilerinde bunları kimseye veremezler. İstekli olmadıkları için değildir, gerçekten yapamadıkları içindir.

Partnerlerini görmez ve duymazlar. Kendi ihtiyaçlarını karşılamak dışında, yaşayan biri olarak tanımazlar. Bu nedenle narsistler düzenli olarak başkalarının sınırlarını ihlal ederler. Dahası, bunu mutlak bir ‘hak’ hissi ile yaparlar.

Narsistler, izinsiz bir eşyanızı almaktan, gizlice kişisel yazışmalarınızı karıştırmaktan, telefon konuşmalarınızı dinlemekten, davet edilmeden gelmekten, fikirlerinizi çalmaktan ve size istemediğiniz görüş ya da önerilerde bulunmaktan daha doğal bir şey olmadığını düşünürler. Ne düşünmeniz ve hissetmeniz gerektiğini bile söyleyebilirler.

Bu sınırsız ihlallerin ne olduklarını bilmek ve tanımak önemlidir, böylece gereksinimlerinize saygı duyulan daha sağlıklı sınırlar oluşturmaya başlayabilirsiniz.

Peki bu sınırları nasıl çizebilirsiniz ?

Bir plan yapmak

Başkalarının sınırlarınızı ihlal etmesine izin vererek uzun zamandır devam eden bir düzeniniz varsa, kontrolü geri almak kolay değildir. Hedeflerinizi ve olası engelleri dikkatlice gözden geçirin.

-Değiştirmeyi umduğunuz en önemli şeyler nelerdir?

-Hayatınızdaki narsist kişi ile denediğiniz ve başardığınız her hangi bir değişim geçmişinizde oldu mu?

-Olmayan ne var?

-Aranızdaki güç dengesi nedir ve bu, planınızı nasıl etkileyecek? Yeni sınırlarınızı nasıl uygulayacaksınız?

Bu soruları cevaplamak seçeneklerinizi değerlendirmenize ve gerçekçi bir plan geliştirmenize yardımcı olacaktır.

Nazik bir yaklaşım düşünün

Eğer narsistle olan ilişkinizi korumak sizin için önemliyse, yumuşak geçiş yapmak zorundasınız. Onların incitici veya aşağılayıcı davranışlarını onlara göstererek, mükemmelliğinin imajına zarar veriyorsunuz. Mesajınızı sakince, saygılı ve olabildiğince yumuşak bir şekilde iletmeye çalışın. Motivasyonları ve niyetleri yerine, davranışlarının sizi nasıl hissettirdiğine odaklanın. Öfke ve savunmayla tepki verirlerse, sakin olmaya çalışın. Gerekirse uzaklaşın ve bu konuşmayı daha sonra tekrar yapın.

Kararsızlıkla sınır koymayın

Narsist kişinin, yeni sınırlara karşı isyan edeceğine ve sınırlarınızı test edeceğine emin olabilirsiniz, bu yüzden hazırlıklı olun. Çünkü eğer geri çekilirseniz, ciddiye alınmanız gerekmediği mesajını veririsiniz.

İlişkideki diğer değişikliklere hazırlıklı olun

Hayatınızı kendi kontrolünüz altına alma girişimlerinize karşı, narsist kişi kendini tehdit altında hissedecek ve üzülecektir. Bu durumu bertaraf etmek için, ilişkinizin diğer alanlarında taleplerini arttırabilir, sizi cezalandırmak için kendilerini uzaklaştırabilir ya da sizi yeni sınırlarınızı bırakmaya yöneltecek şekilde etkileyebilirler. Kararlı durmak size bağlıdır.

Kişisel Olarak Algılamayın

Kendilerini aşağılık ve utanç duygularından korumak için narsistlerin kendi eksikliklerini, zulümlerini ve hatalarını her zaman inkar etmeleri gerekir. Genellikle, kendi hatalarını başkalarına yansıtarak bunu yaparlar. Hatalı olmadığınız bir şey(ler) ya da sahip olmadığınız olumsuz özelliklerle suçlanmak çok zor ve üzücüdür. Ancak zor da olsa, kişisel olarak algılamayın. Bu sorun sizinle ilgili değildir.

Kim olduğunuz hakkında söylediklerine aldırmayın

Narsisistler gerçeklerle yaşamazlar ve bu diğer insanlara ilişkin görüşleri için de geçerlidir. Aşağılamalarının ve suçlamalarının, kendinize güveninizi baltalamasına izin vermeyin. Hak edilmemiş sorumluluk, suçlama veya eleştiriyi kabul etmeyin. Bu olumsuzluktan, narsist kişi sorumludur.

Bir narsistle tartışmayın

Saldırıya uğradığımızda, kendimizi savunmak ve narsistin yanlış olduğunu ispatlamaya çalışmak doğal tepkilerdir. Ancak ne kadar rasyonel olursanız olun veya haklılığınız ne kadar sağlam temelde olursa olsun önemli değildir, çünkü bir narsistin sizi duyup anlaması olası değildir. Bu yüzden, bir konuyu onunla tartışmak, durumu çok tatsız bir hale getirebilir. Nefesinizi boşa harcamayın. Narsiste, sadece değerlendirmelerine katılmadığınızı söyleyin ve hayatınıza devam edin.

Kendinizi bilin

Narsistin hakaretlerine ve olumsuz davranışlarına karşı en iyi savunma, güçlü bir benlik duygusudur. Kendi güçlü ve zayıf yönlerinizi bildiğiniz zaman, size karşı düzenlenen haksız eleştirileri reddetmek daha kolaydır.

Onay ihtiyacını bırakın

Kendinizden vazgeçme pahasına bir narsisti sakinleştirme veya memnun etme isteğinizden vazgeçmeniz ve onun görüşlerinden bağımsızlaşmanız önemlidir. Narsist durumu farklı görüp değerlendirse de, ‘sizin’ hakkınızdaki gerçekleri ‘sizin’ bilmeniz yeterlidir.

Başka bir yerde destek ve amaç arayın

Bir narsistle ilişkinizi devam ettirecekseniz, neleri bekleyip bekleyemeyeceğiniz konusunda kendinize dürüst olun. Bir narsist, size gerçekten değer veren birisine dönüşmeyecektir. Bu yüzden duygusal desteği ve kişisel tatmini başka yer(ler)de aramanız gereklidir.

Sağlıklı ilişkilerin neye benzediğini ve nasıl hissettirdiğini öğrenin

Eğer narsistik bir aileden geliyorsanız, sağlıklı bir al-ver ilişkisinin ne olduğu konusunda çok iyi bir fikre sahip olmayabilirsiniz. ‘Narsistik işlev bozukluğu’ kalıbı tanıdık gelip kendinizi rahat hissetmenize sebep olabilir. Ancak, durum ne kadar tanıdıksa o kadar daha kötü hissettirdiğini kendinize hatırlatın.

Öte yandan, sağlıklı bir ilişkide, ‘kendiniz’ olmanıza saygı duyulduğunu, anlaşılmış ve özgür hissedeceğinizi hatırlayın.

Kim olduğunuzu size dürüstçe yansıtan insanlarla zaman geçirin

Bakış açınızı korumak ve narsistin çarpıklıklarına alışmaktan kaçınmak için, sizi gerçekten tanıyan insanlarla zaman geçirmek ve düşüncelerinizi ve duygularınızı doğrulamak önemlidir.

Narsistin yörüngesinin dışında yeni arkadaşlar edinin

Bazı narsistler, insanları daha iyi kontrol edebilmek için onları yaşamlarında tecrit ederler. Eğer siz de bu durumdaysanız, dostluklarınızı yeniden inşa etmeniz veya yeni ilişkiler geliştirmeniz için zaman harcamanız gerekecektir.

Çalışmak, gönüllülük ve hobilerde anlam ve amaç arayın

Kendinizi iyi hissetmek için bir narsistten medet ummak yerine, yeteneklerinizi kullanabileceğiniz ve katkıda bulunabileceğiniz anlamlı faaliyetlerde bulunun.