Çocuk Psikologu

BOWEN AİLE TERAPİSİ – AİLE SİSTEMLERİ TERAPİSİ

  Aile toplumun temel yapısıdır. Sağlıklı aile yapısında büyüyen çocuklar, sağlıklı bir toplum ve sağlıklı nesiller demektir. Günümüzde giderek önem kazanan Aile Terapisinin kurucularından birisi olan ve Bowen Terapi – Aile Sistemleri Teorisinin kurucusu Muray Bowen tarafından geliştirilmiştir.

Bowen(1984),  “Her ölen insan iz bırakır, gerçekler olmasa da çeşitli fikirler bırakır.  Ve geçmişin hakkında ne kadar çok şey bilirsen kendini okadar daha iyi tanırsın. Ailedeki duyguların hepsi ise yaşayan ile üyelerin hepsinde mevcuttur.” Ailelerin bugünkü durumlarını anlamamız için geçmişte yaşadıklarını, duygularını, düşüncelerini, bakış açılarını incelemek gerekmektedir..

Bowen Terapinin Temel Kavramları

Bowen’ın Sistem Teorisinde sekiz kavram bulunmaktadır. Kişinin kendisini değiştirmesi olan Benliğin farklılaşması, üç bireyin duygusal yapılandırması olan Üçgenler,  duygularını - düşüncelerini bir sonraki nesle aktaran Nükleer Aile Duygu Sistemi ve ebeveynlerin yaşadıkları endişeleri çocuklarına nasıl aktardıkları Aile Projeksiyon Süreci, bir nesilden diğer nesile aile anksiyetesine nasıl aktarması ise Nesiller Arası Aktarım Sürecidir. Bireyin aile içersinde yetiştiği sıranın önemli kişilik özelliklerine uyma konusuna Kardeş Sırası şeklinde adlandırılmaktadır ve aile içerisinde büyürken kaçıncı çocuk olarak büyümek önemlidir. Duygusal Geri Çekilme, ilişki problemlerinden kaçınmak için bir neslin önceki nesillerle bağının kesilmesidir.  Toplumsal Regresyon, ailedeki duygusal problemlerin toplumsal problemlerle benzer olduğu kavramına dayanmaktadır(Bowen, 1994).

Kendini (Benliğini) Farklılaştırma da amaç kişinin kendisini, kişiliğini, benliğini değiştirmesi olmalıdır. Örnek olarak, annesi babası boşanmış bir erkek çocuğu düşünelim. Çocuğun velayeti annededir ve annesi sürekli çocuğunun yanındadır ve hayatını çocuğuna adamıştır. Eşinden göremediği ilgiyi, desteği, sevgiyi çocuğuyla zaman geçirerek kendisini tatmin etmektedir. Çocuğunun alacağı kararlarda bile çocuğunu yönlendirmektedir. Çocuk zamanla annesine karşı bağımlı kişilik oluşturmaya başlamıştır ve çocuk büyüdüğünde yetişkin birey olduğunda hayatıyla ilgili alacağı her kararını annesine sorar hale gelmiştir ve annesi de yönlendirmektedir. Bu erkek çocuğu yetişkin olduğunda evlenme kararı almak için de annesine sormuştur ve sevdiği kızla evlenmiştir. Ancak evlendikten sonra yaşadıkları her sorun, tartışma, yaptıkları etkinlikler vs. çeşitli konuları sürekli annesine anlatmıştır ve annesi çocuğunu yönlendirmektedir. Evli çiftin arasında yaşanan bir sorun olduğunda bu sorunlar büyüyerek artmıştır ve çift en sonunda boşanmıştır. Bu örnek olayı ele aldığımızda, evli çiftlerin anne babalarından bağımsız birey olarak yetişmeleri ve hayatlarına yön verirken kendi kararlarını vermediklerini görmekteyiz. Sonuç olarak evliliklerin sağlam temelde devam etmesi için çiftlerin anne baba veya üçüncü başka bir şahıstan bağımsız davranması, kararlar vermesi yani benliğini farklılaştırması önemlidir.

Evliliklerde iki kişi olarak sorun yaşanıldığında bazı zamanlar üçüncü bir kişi, bu ikili ilişkinin içine katılması durumu söz konusu olabilir. Çift sorun yaşadığında birbirlerine kızıp konuşmayabilirler. Aralarındaki iletişimin sağlanması için çocuklarını aracı kullanabilirler. Çocukları aralarındaki diyalogu kurar. Ancak anne babanın arasında yaşanan çatışmaya maruz kalan çocuklarda anksiyete, stres gibi sorunlar oluşabilir.

Evli çiftler tartıştıklarında, çatışma yaşadıklarında aralarında Kim haklı? Kim haksız? Gibi sorularının cevaplarının verilmesi için üçüncü kişiye ihtiyaç duyabilirler. Bu üçüncü kişi olarak yakın arkadaşları, aileden bir büyük kişi veya aile ve evlilik danışmanı olabilir. Bu kişilerden birisine gelinerek sorunların anlatılması ve kendileri için karar verilmesi gibi davranışlarını sergileyebilirler.

Aile ve evlilik danışmanı “Sen haklısın, sen haksızsın” şeklinde danışanlarını yönlendirmesi söz konusu değildir. Aile içerisinde çatışma yaşanan konuyla ilgili iletişimsizlik sorunlarıyla ilgili ortak çözümler bularak, çiftlerin birbirleriyle doğru iletişim kurmalarını ve sorunlarını en az düzeye indirmelerini amaçlar. Aile ve evlilik danışmanlığında danışman sorunlara, olaylara objektif bakmalıdır ve tarafsızlığını danışma seansları boyunca korumalıdır.

Eşler aralarında yaşadıkları sorunları bazen birbirlerini suçlayarak çözmeye çalışırlar. Aslında çoğu kişi çocukluktan itibaren kendi anne babasının arasında çıkan çatışmaları, tartışmaları, düşünce ve davranışları kendi hayatlarına taşırlar. Yetişkin bir birey olduklarında  yaşadıkları bu sorunları zamanla eşinin üzerinde uygulamaya başlarlar.

 Evliliklerde eşlerden birinin daha baskın karakterde olması söz konusu olabilmektedir. Eşlerden birinin istediklerini diğer eş kesinlikle istememektedir. Ancak bu durumu dile getiremeyen pek çok eş olabilmektedir. Bu sorun oluşmadan çözülmesindeki önemli noktalardan biri de  evliliklerdeki iletişimsizlik sorununu en iyi şekilde aşabilmektir. Evlilik öncesi dönemden başlanarak, sevgili, söz, nişan gibi aşamalarda çiftlerin birbirlerine karşı bakış açıları, birbirlerinden beklentileri ve daha pek çok konu evlilik öncesi sağlıklı iletişim kurularak konuşulmalıdır. Böylece sağlam temellere oturan evlilikler oluşmaya başlar.

Nesilden nesile aktarılan aile yapısındaki bazı olumsuzluklar eşlerin birbirleriyle çatışma yaşamalarına sebep olabilmektedir. Örneğin, dedede bulunan bazı olumsuz özellikler torununa geçmiş olabilir. Eşler arasında çıkan çatışmalarda sorunun kaynağını tespit etmeye çalıştıklarında, sorun dededen kuşaktan kuşağa aktarılan bir yapı şeklinde geldiği görülebilir.

Anne babadan öğrenilen davranışlar evlenildikten sonra çocuklara da aynı davranışlar uygulanarak kuşaktan kuşağa aktarılabilir.

Bowen aile ya da ilişki içindeki bireylerden biri anksiyeteye maruz kalmaktansa bilinçli ya da  bilinçsiz bir şekilde kendini diğerlerinden izole etmeye(soyutlamaya) karar verirse “ Duygusal Geri Çekilme” ortaya çıkar. Genelde, birey duygusal ( duygusal bağları koparma ) ya da fiziksel ( ailenin bulunduğu evi, şehri terk etme vb. ) olarak anksiyete kaynağından kendini uzaklaştırırsa kendini daha iyi hisseder. Bununla birlikte, çözümlenmemiş duygularla yüzleşme gerekliliği kaçınılmazdır. Bowen, duygusal geri çekilmeyi daha sağlıklı bir çözüm olan açık ve dürüst olmak yerine, insanların kullandığı endişeyi erteleme şekli olarak görmektedir(Bowen, 1985).

Aile içerisindeki kardeş sıralamasına göre anne babalar çocuklarına sorumluluklar verebilir. Toplumumuzda bazı ailelerde evin en küçük çocuğuna çok fazla sorumluluk vermeme, şımartma gibi davranışları söz konusu olabilmektedir. Sorumlulukları daha çok ailenin en büyük çocuğuna verme davranışı olabilmektedir. Aile içerisindeki sıranın getirdiği sorumluluklara göre büyüyen çocuklar ileride yetişkin olup evlendiklerinde kardeş sırasına göre öğrendikleri davranışları ev içerisinde uygulayabilirler. Örneğin, dört çocuklu bir ailenin, en küçüğü olan bir kız çocuğu düşünelim. Ev içerisindeki temizlik, yemek yapma vs. birtakım sorumluluklar daha çok kendisinden büyük olan ablalarına verilmiştir, kendisine çok fazla ev işi konusunda sorumluluk kalmamaktadır. Bu ailenin en küçük kızı ileride yetişkin olup evlendiğinde evde yemek yapma, temizlik yapma konusunda eşinden sürekli yardım ister ve eşi de evlenmeden önceki aile yapısında sorumlulukları az olan ve evin en küçük çocuğu ise eşine yardım etme konusunda sorun çıkarabilir. Bu durumda kardeş sırasının getirdiği sorumluluklara göre büyüyen çocukların evliliklerinde birtakım sorunlar oluşabilir. Önemli olan bu sorunlar büyümeden çözmektir ve gerekirse Aile ve Evlilik Danışmanlığı almaktır.

Eşlerin aile içerisinde birbirleriyle veya çocuklarıyla çatışma yaşamaları durumunda, çatışma yaşanılan karşı tarafı sürekli suçlamak yerine, “Ben neler hissediyorum, neler düşünüyorum?” şeklinde kendi kendilerine soru sormaları, çatışma sırasındaki oluşan gerginlik durumlarını azaltabilir. Mutlu bir aile ortamı oluşturmak kendi elinizdedir. Önemli olan aileyi oluşturan bireylerin birbirlerine karşı empati ve sevgi dolu yaklaşabilmesidir. Aile içerisindeki en önemli sorunlardan birisi olan iletişimsizlik sorununu çözebilmektir.

           Psikolojik Danışman İnci AYDIN

                            Aile ve Evlilik Danışmanı